nr 5 (7), 1999

Organizacje

TOWARZYSTWO STUDIÓW ŁUŻYCKICH

Wzrost zainteresowań dziejami i kulturą Serbołużyczan datuje się na Ziemi Lubuskiej od połowy lat 80. Działacze lokalnych towarzystw kultury w Żarach (Tomasz Jaworski, Witold Piwoński) i Lubsku (Lucjan Grzeja, Mieczysław Wojecki) nawiązali wówczas bezpośrednie kontakty ze stowarzyszeniami łużyckimi, zorganizowali pierwsze sympozja sorabistyczne i podjęli się popularyzacji problematyki serbołużyckiej, m.in. w "Lubskich Zeszytach Historycznych" redagowanych od 1984 r. przez M. Wojeckiego. Jednak powołanie łużycoznawczego stowarzyszenia stało się możliwe dopiero na początku lat 90.

Towarzystwo Studiów Łużyckich w Zielonej Górze powstało w kwietniu 1992 r. z inicjatywy wspomnianego dra T. Jaworskiego, adiunkta w Instytucie Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. T. Kotarbińskiego. Skupiło historyków, filologów i etnografów - nauczycieli akademickich i studentów WSP, miejscowych dziennikarzy, muzealników, działaczy kulturalnych i społecznych. Początkowo liczyło kilkunastu, obecnie - blisko 30 członków.

Od siedmiu lat Towarzystwo inspiruje i prowadzi prace naukowo-badawcze z zakresu sorabistyki, organizuje konferencje naukowe, inicjuje i realizuje przedsięwzięcia wydawnicze, publicystyczne, odczytowe, edukacyjne, wystawiennicze i inne, służące upowszechnianiu historii, kultury, języka, obyczajów i całego dorobku Serbów łużyckich. Dotychczasowa tematyka konferencji i sesji naukowych to m.in. "Łużyce w nowożytnych i najnowszych dziejach Europy Środkowej" (1992), "Życie i twórczość Michała Hórnika 1833-1894" (1993), "Polskie badania nad Łużycami - dorobek i perspektywy" (1994), "Łużyce i Serbołużyczanie w historiografii i sztuce Europy Środkowej" (1996) oraz w nawiązaniu do 450. rocznicy powstania pierwszego przekładu Nowego Testamentu na język dolnołużycki - "Pierwsze przekłady NT w dziejach i kulturze Europy Środkowej i Północnej" (1998). Plonem tych spotkań jest ponad 70 referatów sorabistów i slawistów serbołużyckich, niemieckich i polskich; większość materiałów została już opublikowana.

W ramach organizowanych wykładów, odczytów i wieczorów autorskich, ze studentami WSP i mieszkańcami Zielonej Góry spotkali się (niektórzy kilkakrotnie) m.in. naukowcy z Instytutu Serbołużyckiego w Budziszynie - Dietrich Scholze-Sołta, Martin Kasper, Petr Kunze i Mercin Wałda, redaktor naczelny chociebuskiego tygodnika "Nowy Casnik" - Horst Adam, dyrektor Szkoły Języka Dolnołużyckiego i Kultury w Chociebużu - Maria Elikowska-Winkler, wiceprzewodniczący Związku Serbołużyczan w Niemczech - Fryco Ksmar, pisarz, poeta i scenarzysta filmowy Jurij Koch, pisarka i publicystka, redaktor miesięcznika "Rozhlad" w Budziszynie - Marja Jewa Cornakec. Towarzystwo było też gospodarzem Dni Kultury Łużyckiej w Żarach i Zielonej Górze w 1996 r. (wystawy łużyckiego malarstwa, książek i czasopism, projekcje filmów dokumentalnych, występy zespołów folklorystycznych i innych) i ponownie w 1998 r. w Zielonej Górze - w nawiązaniu do tradycji wielkanocnych na pograniczu polsko-dolnołużyckim (warsztaty pisankarskie, prelekcje, występy chórów z repertuarem okołowielkanocnym i inne).

Celem Towarzystwa jest również udzielanie społeczności serbołużyckiej - z pełnym poszanowaniem prawa obowiązującego w Niemczech i w Polsce - wszelkiej możliwej pomocy służącej jej rozwojowi. Działacze TSŁ uczestniczyli w spotkaniach i imprezach organizowanych na Łużycach. Szczególne znaczenie miały konferencje poświęcone polsko-łużyckiej współpracy kulturalnej, organizowane pod hasłem "Mosty twariś, mosty wobnowiś" (Mosty budować, mosty odnawiać) przez dolnołużycki oddział "Domowiny" w Chociebużu w 1992 i 1997 r. Nawiązana współpraca ma mocne oparcie w osobistych przyjaźniach i więziach towarzyskich z łużyckimi naukowcami, dziennikarzami, działaczami społecznymi i twórcami kultury.

Od 1992 r. prezesem TSŁ jest dr hab. T. Jaworski, autor wielu publikacji o Łużyczanach, m.in. monografii "Żary w dziejach pogranicza śląsko-łużyckiego" (1993). Do grona współzałożycieli i najaktywniejszych członków Towarzystwa należą również: pisarz i publicysta "Gazety Lubuskiej" Alfred Siatecki, dziennikarz radiowy Romuald szura, autorzy książek i artykułów o tematyce łużyckiej - dr M. Wojecki, Wolfgang Brylla i W. Piwoński z Żar, współtwórca Ośrodka Kultury Łużyckiej w Buczynach (gmina Trzebiel), współzałożyciel i od 1997 r. prezes Stowarzyszenia Promocji Wschodnich Łużyc, współredaktor miesięcznika "Przegląd Wschodnio-Łużycki" (!), wydawanego od jesieni 1998 r. w Żarach.

Inicjatywy i przedsięwzięcia TSŁ realizowane są przy współpracy, życzliwej pomocy i wsparciu finansowym m.in. władz miasta, województwa i WSP, miejscowych placówek kultury (np. Muzeum Etnograficzne), a także "Domowiny" i Instytutu Serbołużyckiego.

Wiesław Pyżewicz