
nr 1(14)/2003
DEKLARACJA O PROMOCJI I OCHRONIE MARGINALIZOWANYCH I MNIEJSZOŚCIOWYCH JĘZYKÓW W EUROPIE
Ponad 40 milionów obywateli Unii Europejskiej posługuję się autochtonicznymi językami, innymi niż te, które uznane są za oficjalne w ich krajach. Podobnych przykładów dostarczają kraje Europy Środkowej, jak choćby Słowacja, Rumunia, Republika Czeska czy Polska. Języki stanowią część bogactwa Europy, a kulturowa i językowa różnorodność znajdują się u podstaw fundamentalnych praw jej obywateli w postępującym procesie integracji. Zasadniczym elementem owej różnorodności są języki marginalizowane i mniejszościowe, tradycyjnie używane przez społeczności zamieszkujące obszary, których granice zwykle nie pokrywają się z granicami państwowymi. Szacunek i pro-mocja różnorodności językowej i kulturowej powinny stać się filarami Europy.
Przez języki marginalizowane i mniejszościowe rozumiemy wszystkie te, które tradycyjnie używane są przez narody nie tworzące własnych państw, których status nie jest w pełni uregulowany i które nie są językami oficjalnymi na swym terytorium.
My, Młodzież Wolnego Sojuszu Europejskiego (EFAY), deklarujemy,
- Różnorodność językowa jest zasadniczym elementem bogactwa kulturowego oraz kluczowym czynnikiem w procesie tworzenia pokojowej i demokratycznej Europy.
- Potrzebę stworzenia europejskiej kultury językowej oraz uznanie, że jej cel dotyczy ochrony dziedzictwa językowego, przekraczającego granice obowiązujących języków oficjalnych, promocji języków marginalizowanych i mniejszościowych oraz zapewnienia przetrwania tym językom.
- Podkreślamy, że język jest podstawowym środkiem komunikowania się w powstającej Unii Europejskiej oraz, że integracja euro-pejska musi uczynić użytek z języków jako środków porozumiewania ponad obecnymi granicami, korespondujący z ochroną mniej rozpowszechnionych języków w kontekście narodowym, regionalnym i międzyregionalnym.
- Unia Europejska jest odpowiedzialna za wspieranie swych obecnych członków oraz krajów kandydackich w rozwijaniu oraz ochronie ich różnorodności kulturowej i językowej.
- Wszyscy ludzie mają prawo do poszanowania swego języka i kultury w związku z czym muszą mieć zapewnione prawne środki gwarantujące ochronę, promocję oraz ich oficjalne uznanie na swym terytorium.
- Konieczność uznania różnorodności językowej przez państwa członkowskie UE i rządy regionalne oraz poczynienia koniecznych kroków prawnych i administracyjnych w celu stworzenia warunków dla zachowania, promocji oraz rozwoju tych języków.
- Wszystkie języki marginalizowane oraz mniejszościowe powinny być także chronione przez przepisy prawa. Odpowiedni kodeks [statut] powinien zapewnić co najmniej możliwość posługiwania się tymi językami oraz zachęcać do tego w takich sferach życia jak edukacja, w tym wyższa, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna, media, itd.
- Potrzebę decentralizacji wszelkich praw językowych na szczebel tych wspólnot, które rzeczywiście potrzebują ochrony i promocji swych języków.
- Języki marginalizowane i mniejszościowe stanowią również integralną część europejskiego dziedzictwa kulturowego, w związ-ku z czym Unia Europejska powinna zapewnić im ramowy system ochrony prawnej oraz właściwe zaplecze materialne.
- Unia Europejska powinna zachęcać do działania te kraje bądź rządy regionalne tych wspólnot, gdzie ochrona języków marginali-zowanych bądź mniejszościowych nie istnieje lub jest niewystarczająca.
- Unia Europejska w swych stosunkach z krajami stowarzyszonymi i państwami trzecimi ma obowiązek zwracania szczególnej uwagi na prawa mniejszości, a gdy to konieczne, wsparcia rządów w znalezieniu drogi do zapewnienia przestrzegania tych praw; jej obowiązkiem jest też zwracanie uwagi na świadome łamanie tych praw.
- Prawo nakazujące używania właściwego języka nigdy nie powinno być zwrócone przeciwko językom tradycyjnym [naturalnym].
- Ubolewamy nad faktem , że języki mogą być utożsamiane bądź związane z określoną opcją polityczna lub ideologią. Języki nie należą do ideologii, ale są wyrazem naturalnego zróżnicowania i bogactwa Europy.
- Wzywamy kraje członkowskie oraz rządy regionalne i wspólnot mniejszościowych do rozważenia możliwości stworzenia ponad granicznych instytucji językowych dla wszystkich języków mniejszościowych i kultur występujących w dwu lub kilku krajach członkowskich jednocześnie.
- Domagamy się uznania języków marginalizowanych i mniejszościowych za oficjalne języki Unii Europejskiej.
Bilbao, Kraj Basków, 7-9.12.2001