nr 4(12)/2000
Słowo Dönme oznacza po turecku „nawróceni”, choć ma także pejoratywne zabarwienie (odpowiednik polskiego „przechrzty”). Dönme są potomkami żydowskich zwolenników samozwańczego mesjasza Sabbatai’a Zevi’ego (1626-76). Wprawdzie Zevi został zmuszony przez sułtana do przejścia na islam w 1666 r. ale sabataistyczna gmina w Salonikach przetrwała do lat 20. naszego wieku. Dönme uważają się za muzułmanów i oficjalnie są za nich uznawani, jednak ich doktryna zawiera elementy nie tylko islamu, ale także judaizmu (a zwłaszcza kabały). Dönme osiągali spektakularne sukcesy jako przedsiębiorcy czy wolne zawody, lecz pozostali na obrzeżach społeczeństwa, gdyż nie akceptowali ich w pełni ani Żydzi ani muzułmanie. Niekiedy ukrywają swą tożsamość, aby uniknąć dyskryminacji, która jednak w ostatnich latach się zmniejszyła. W latach 80. Dönme, choć są grupą mocno zintegrowaną, zaczęli asymilować się w muzułmańskim społeczeństwie.
J.T.