nr 4(12)/2000
Baskowie jako separatyści nie tylko polityczni, ale i „językowi" mają w swoim języku oddzielne słowo określające ich własną flagę (IKURRINA), i osobne słowo na określenie flagi każdego innego kraju - zapożyczone z hiszpańskiego słowo bandera.
Trzeba przyznać, że flaga baskijska znana powszechnie w obecnej postaci, ma dziś niewiele ponad sto lat, czyli na tle innych flag państw europejskich wypada dosyć blado. Ale tak jak większość rzeczy powiązanych z Krajem Basków ma nietypową historię. Została ona stworzona w 1894 r. przez jednego człowieka - Sabino Arranę, który uważany jest za praojca baskijskiego ruchu nacjonalistyczno-separatystycznego. Podstawą do jej utworzenia był sztandar prowincji Bizkaia (hiszp. Vizcaya) - cały czerwony, bez dodatkowych elementów. Gdy Sabino Arrana utworzył swoją wersję flagi miał na myśli zawarcie w jej symbolice różnych elementów dotyczą-cych historii Kraju Basków (zarówno autentycznej jak i legendarnej). Pozostawił w tle czerwień, która nadal miała symbolizować prowincję Bizkaia (trzeba wiedzieć, że flaga początkowo tworzona była tylko po to, by reprezento-wać tę konkretną prowincję). Na tle czerwieni dodał dwa krzyże - biały prosty, mający oznaczać Boga oraz zielony ukośny (tzw. krzyż św. Andrzeja), który miał oznaczać niepodległość Kraju Basków. Jego zielony kolor to nawiązanie do świętego dębu z Gerniki (Guernica Y Lumo), pod którym władcy przysięgali respektować nadane Baskom fueros (przywileje).
Dlaczego jednak Krzyż św. Andrzeja - kojarzony raczej z Anglią i flagą angielską - ma być symbolem niepodległości właśnie Kraju Basków? Według legendy w roku 867 właśnie w dniu św. Andrzeja miała się rozegrać pod miejscowością Padura bitwa między ludem Bizkai (dowodzonym przez pierwszego Lorda Bizkai - Lope Fortzn), a mieszkańcami Durango. Walka była tak zacięta i krwawa, że pod koniec od przelanej krwi kamienie stały się czerwone. Od tego momentu miejscowość Padura zaczęto nazywać Arrigorriaga (w bask. arria - kamień + gorri - czerwony).
Na kilka dni przed stworzeniem flagi miały w hiszpańskiej części Kraju Basków bunty przeciwko decyzjom hiszpańskiego ministra skarbu - Gamazo, który zadecydował o narzuceniu baskjskim prowincjom nowych podatków. Przeciw owym podwyżkom nazwanym Gamazadas wystąpiła guerilla baskijska pod dowództwem sierżanta Zabalegi. Podczas wystąpień publicznie spalono flagę hiszpańską.
Po raz pierwszy publicznie IKURRINA pojawiła się dnia 14 lipca 1894 r. na fasadzie budynku jednej z instytucji baskijskich. Na władzach zrobiło to piorunujące wrażenie, tak że w końcu dokonano zapisu w konstytucji, na podstawie którego wywieszanie IKURRINY było uważane za bunt.
Szybko IKURRINA, sporządzona w zamyśle, by prezentować tylko Bizkaię zyskała w całym Kraju Basków dużą popularność i została oficjalnie zaakceptowana przez inne prowincje baskijskie (pozostałe trzy w Hiszpanii i kolejne trzy we Francji). Na początku używana była też jako symbol polityczny PNV (Nacjonalistycznej Partii Baskijskiej - utworzonej w 1895 roku przez wspomnianego już Sabino Arranę), jednak w okresie drugiej republiki hiszpańskiej (1931-1939) uznały ją pozostałe partie baskijskie. W latach dyktatury Frankistowskiej, od 1939 do 1975 roku była zabroniona jako nielegalny symbol separatystów i za jej wywieszenie groziło nawet sześć lat więzienia. Pierwsze akcje ETA, zanim podjęto walkę zbrojną, polegały między innymi na wywieszaniu IKURRINY w widocznych a trudno dostępnych miejscach - na dzwonnicach, frontonach, liniach elektrycznych. Były to akcje czysto symboliczne, ale wcale nie bez znaczenia dla młodych Basków.
Tymczasem we Francji IKURRINA była nadal obecna, nosiła ją jako swój sztandar baskijska brygada w armii francuskiej podczas II wojny światowej. Salutował jej nawet generał de Gaulle, obiecując iż lud nie zapomni trudu, jaki Baskowie włożyli w uwolnienie narodu francuskiego.
W roku 1978, władze hiszpańskie zaakceptowały istnienie IKURRINY. Dzisiaj w Kraju Basków zarówno po stronie północnej (Iparalde) jak i południowej (Hegoalde) IKURRINA ma rangę równorzędną z flagami państwowymi. Kiedy ostatnio podróżowałem przez Kraj Basków widziałem, że we wszystkich ważniejszych miejscach zawsze znajdują się trzy flagi - IKURRINA, flaga ogólnopaństwowa (francuska bądź hiszpańska) i oczywiście flaga "Europy bez Granic". Ale nic nie jest w gruncie rzeczy takie proste, bowiem słowo równorzędny znaczy mniej więcej tyle, że w takich właśnie miejscach IKURRINA nie może powiewać samotnie, tylko zawsze w towarzystwie bandery. Czy to nie smutne, że nawet autonomiczna policja baskijska Ertzaintza (przyjaciel ludu) zrywała IKURRINY wiszące bez towarzystwa bander??
Kamil Sobczak